Wspólnie z 80 organizacjami pozarządowymi, inicjatywami obywatelskimi oraz przedstawicielami samorządu podpisaliśmy się pod listem do Komisji Europejskiej w zawiązku z prowadzonymi uzgodnieniami między Komisją Europejską a polskimi ministerstwami prawie aneksu do polskich Wytycznych EFS+. Aneks ma regulować kwestie „otwierania się placówek całodobowych” na usługi świadczone w społeczności lokalnej. Organizacje wyrażają niepokój, że nie zostały zaproszone do dialogu w tej sprawie oraz proszą o zablokowanie rozwiązań proponowanych przez Polskę związanych z procesem deinstytucjonalizacji oraz finansowania opieki wytchnieniowej i placówek całodobowych.
Poniżej treść listu:
Do środowiska organizacji obywatelskich w Polsce dotarły informacje o prowadzonych obecnie uzgodnieniach między Komisją Europejską a Ministerstwami: Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie aneksu do polskich Wytycznych EFS+. Aneks ma regulować kwestie „otwierania się placówek całodobowych” na usługi świadczone wspołeczności lokalnej.
Nie znamy szczegółowych zapisów aneksu, gdyż jako partnerzy społeczeństwa obywatelskiego nie zostaliśmy zaproszeni do dialogu i dyskusji w tej sprawie. Jesteśmy pełni obaw, że zaproponowane w aneksie rozwiązania umożliwią finansowanie placówek całodobowych (zwłaszcza domów pomocy społecznej i podmiotów prowadzących w ramach działalności gospodarczej placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku). Najbardziej obawiamy się, że zapisy aneksu umożliwią tworzenie w domach pomocy społecznej mieszkań wspomaganych, co jest całkowitym zaprzeczeniem idei niezależnego życia i jest sprzeczne z aktami prawa międzynarodowego ratyfikowanymi przez Polskę, w szczególności Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, Konwencją ONZ o prawach dziecka, jak również Kartą Praw Podstawowych. Dlatego też zwracamy się do Państwa z prośbą o zablokowanie takich rozwiązań oraz o włączenie partnerów społeczeństwa obywatelskiego do dialogu w tej sprawie, abyśmy mogli wspólnie zaproponować rozwiązania, które będą wspierały rzeczywistą deinstytucjonalizację, a nie prowadziły do wytrącania środków EFS+ na działania, które nie sprzyjają niezależnemu życiu.
Ponadto Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej usiłuje dodatkowo przeprowadzić rozwiązania zmieniające polskie wytyczne EFS+ dotyczące finansowania opieki wytchnieniowej. Usiłuje doprowadzić do sytuacji, w której wsparcie wytchnieniowe o charakterze całodobowym będzie realizowane i finansowane wyłącznie w tych placówkach, które podlegają nadzorowi administracji rządowej, co w dużej mierze dotyczy długoterminowych placówek całodobowych. Obraźliwie przedstawia się sytuację, jakoby obecna opieka sprawowana była w „garażach, hostelach, hotelach, halach, magazynach”, co jest nieprawdziwe i obrażające zarówno sektor organizacji obywatelskich, który już dzisiaj realizuje wiele działań w tym zakresie, jak również małe ośrodki pomocy społecznej realizujące wsparcie wytchnieniowe w warunkach domowych. Takie propozycje zgłaszane bez społecznej dyskusji i dialogu mogą budzić tylko oburzenie.
Przypominamy, że od kilku lat toczy się w Polsce debata dotycząca rozwoju usług społecznych i zdrowotnych oraz procesu deinstytucjonalizacji. Dyskusja ta była i jest niezwykle burzliwa z uwagi na różnorodność interesariuszy i ich potrzeb i oczekiwań. Ostateczne decyzje przyjęte przez rząd w Strategii Rozwoju Usług Społecznych uogólniły wiele propozycji strony społecznej, uniemożliwiając zrozumienie rzeczywistych intencji. Wiele rozwiązań zostało potraktowanych w sposób bardzo kompromisowy lub odłożony w czasie. Brak również jakiegokolwiek śladu koordynacji działań pomocy społecznej, wsparcia rodziny i pieczy zastępczej oraz ochrony zdrowia.
Rozumiemy, że proces zmian w placówkach całodobowych i przenoszenia zasobów ze wsparcia instytucjonalnego do działań środowiskowych wymaga dokładnego rozplanowania i różnego podejścia z uwagi na charakter i typ placówki. Mieliśmy przekonanie, że wszyscy uczestnicy prowadzonego w Polsce dialogu uznali, że kluczowe jest rozwijanie w jak największym stopniu usług o charakterze środowiskowym, jak najbliżej ludzi. Tak też miały być realizowane przedsięwzięcia w ramach programów europejskich. Niestety podejmowane w ostatnim czasie przedsięwzięcia zaczynają zmierzać w stronę wzmacniania placówek całodobowych pod pozorem „otwierania ich na środowisko”. Widoczne jest to w projektach programu FERS, jak również zmianach do ustawy o pomocy społecznej. Obawiamy się, że aneks do polskich Wytycznych EFS+ oraz promowane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zmiany do tych Wytycznych wdrożone bez dyskusji i konsultacji z sektorem społecznym, doprowadzą do zasadniczej zmiany podejścia i zamiast rozwijać usługi w społecznościach lokalnych, działania i środki EFS+ zostaną skierowane na wzmacnianie instytucji całodobowych.
Już dziś, obecne wytyczne wymagają poważnej dyskusji, bowiem ich treść jest sprzeczna z Konwencją ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami oraz Kartą Praw Podstawowych i wobec tego również z Umową Partnerstwa. Przykładowo obecne wytyczne pozwalają na tworzenie siedmiu 7-osobowych mieszkań wspomaganych w ramach jednego budynku (co oznacza do 49 osób w jednym budynku!) przy nieograniczonej liczbie takich budynków na terenie pojedynczej nieruchomości i nieruchomości sąsiadujących. Teraz zaś dodatkowo mają się pojawić propozycje, które w znaczący sposób pogorszą jeszcze dotychczasową politykę. Dodatkowe próby zinstytucjonalizowania opieki wytchnieniowej są kolejnym regresem polityk publicznych.
Może to zaprzepaścić możliwości efektywnego wykorzystania środków na upodmiotowienie mieszkańców i realizację prawdziwej, zgodnej z międzynarodowymi standardami i praktykami, polityki rozwoju środowiskowych usług społecznych. Zamiast tego środki mogą finansować realizację fikcyjnej deinstytucjonalizacji, w ramach której powstaną mieszkania wspomagane, które zachowają cechy instytucji, a nie usługi w społeczności lokalnej.
Dlatego też zwracamy się o zablokowanie rozwiązań prowadzących do finansowania instytucji i uruchamiania mieszkań wspomaganych na terenie instytucji, uniemożliwienie rozwiązań niszczących opiekę wytchnieniową i przypisywanie jej placówkom oraz przede wszystkim o włączenie partnerów społeczeństwa obywatelskiego do kompleksowego dialogu w sprawie aneksu i zmian do krajowych Wytycznych EFS+.
Zapoznaj się z listą sygnatariuszy
Działania organizacji w latach 2022-2024 dofinansowane z Funduszy Norweskich w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
