21 marca 2024 r. nasze przedstawicielki, koordynatorki projektów „OWES Instytutu Spraw Obywatelskich” – Małgorzata Nadolska – oraz „Łódzkiego Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej” – Karolina Fijołek-Głowacka – wzięły udział w Forum OWES. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Fundację Fundusz Współpracy, a odbyło się w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Deinstytucjonalizacja usług społecznych jako jeden z kluczowych kierunków polityki społecznej
Tematem przewodnik spotkania była premia społeczna – wdrażany przez Fundację Fundusz Współpracy – instrument finansowy zachęcający samorządy do zwiększenia skali usług społecznych zlecanych podmiot ekonomii społecznej (PES). Poza zapoznaniem się z samym projektem premii społecznej nasze przedstawicielki mogły wysłuchać wystąpień wprowadzających w temat usług społecznych oraz ich deinstytucjonalizacji. Są to jedne z kluczowych kierunków polityki społecznej na poziomie krajowym (i takimi powinny stać się na poziomie lokalnym). Istotne jest szerokie edukowanie środowiska lokalnego – strony samorządowej i pozarządowej – dlaczego odchodzenie od form instytucjonalnego wsparcia jest tak ważne we wspieraniu osób ze specjalnymi potrzebami.
Istotność tych kierunków, a także rolę Ośrodków Wsparcia w ich wdrażaniu, podkreślała Katarzyna Nowakowska, (podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej). Dr hab. Bohdan Skrzypczak (przewodniczący Krajowego Komitetu Rozwoju Ekonomii Społecznej) zarysował problematykę kształtowania rozwoju usług społecznych w wymiarze regionalnym i lokalnym, zaś Maciej Bielawski (Fundacja Fundusz Współpracy/ ESWIP) wskazał, jak w praktyce wyglądały te procesy na przykładzie działań w Elblągu. Poznaliśmy doświadczenia, wyzwania, a także potrzeby, jakie wiążą się z wdrażaniem partnerskiego modelu realizacji usług społecznych na linii Centra Usług Społecznych (CUS) – podmioty ekonomii społecznej.
Premia społeczna instrumentem rozwoju usług społecznych
Premia społeczna to instrument, który będzie „nagradzał” finansowo te samorządy (gminy/powiaty), które zdecydują się zwiększyć zakres lub wolumen usług społecznych już zlecanych PES lub zaczną te usługi zlecać PES. Usługi mogą być zlecane w formie zadań w oparciu o ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie lub w trybie zamówień publicznych (w tym z wykorzystaniem klauzul społecznych).
W praktyce samorząd, który zleci PES realizację określonych usług będzie mógł ubiegać się o premię stanowiącą co najmniej 25% wartości zleconych zadań/zamówień. Samorząd może otrzymać premię stanowiącą nawet 60% wartości zadań/zamówień, o ile spełni określone kryteria premiujące. Niezależnie od przyznanej liczby „procentów” – kwotowo premia będzie mogła wynieść to 350.000 zł. Ważne jest to, że samorząd musi posiadać własne środki zabezpieczone na realizację usług w zwiększonej skali, ponieważ premia może być wypłacona dopiero po zakontraktowaniu realizacji usługi.
Obecnie projekt jest w fazie wdrożeniowej, a konkretne kryteria zwiększania wartości premii czy zasady ubiegania się o środki – są ustalane. Spotkanie służyło również wsłuchaniu się w głos OWES, które na co dzień współpracują z samorządami i znają dzięki temu realia funkcjonowania usług społecznych w poszczególnych gminach czy powiatach. Dyskusja miała momentami burzliwy przebieg, jednak spotkanie dało poczucie, że uwagi OWES zostały wysłuchane i część z nich zostanie wzięta pod uwagę.
Odbyła się również dyskusja w 4 grupach tematycznych:
- PES jako realizator usługi społecznej – W jaki sposób OPS/CUS powinien identyfikować PES jako realizatora? Jak OWES może wspierać PES by go przygotować/wzmocnić potencjał do realizacji usług? (rozmowę moderowała nasza przedstawicielka Karolina Fijołek-Głowacka)
- Współpraca OPS/CUS – OWES – W jaki sposób budować i rozwijać współpracę na poziomie lokalnym? Jak OWES może inspirować i wspierać rozwój usług społecznych w środowisku lokalnym?
- Rola OWES we wspieraniu OPS/CUS w kontekście rozwoju usług społecznych – Czy rolą OWES jest wsparcie bezpośrednio OPS/CUS w rozwoju usług społecznych? Jakie usługi/metody mogą wspierać ten proces?
- Współpraca Regionalny Komitet Rozwoju ES / ROPS / OWES w kontekście rozwoju usług społecznych – Jak włączyć te podmioty do współpracy strategicznej i operacyjnej? Jakie usługi/metody mogą wspierać ten proces?
Wypracowane w grupach wnioski posłużą realizatorowi projektu premii społecznej w przygotowaniu się do wdrażania tego instrumentu.
Aby instrument zadziałał, musi dojść do kilku zjawisk: dokładnego zbadania potrzeb mieszkańców (co pozwoli zidentyfikować deficytowe usługi społeczne), gotowości JST do zwiększenia finansowania usług społecznych (powzięcie ryzyka nieotrzymania premii społecznej pomimo spełnienia tego warunku), działania na terenie lokalnym PES, które posiadają zasoby do świadczenia zwiększonych usług.
Jako OWES możemy oddziaływać przede wszystkim na poziomie przygotowania PES do świadczenia usług społecznych – poprzez doradztwo we wdrażaniu rozwiązań formalnych, określeniu strategii biznesowej dla tych usług – oraz finansowo – poprzez wsparcie utworzenia nowych miejsc pracy, a także rozwoju know-how i infrastruktury do świadczenia tych usług.
Uruchomienie naboru dla JST chcących skorzystać z premii społecznej planowane jest na przełom kwietnia i maja 2024 r. Jednocześnie ruszy seria spotkań informacyjnych w tym zakresie, na które będziemy wspólnie z Funduszem Współpracy zapraszać samorządowców oraz przedstawicieli sektora społecznego.
Działania organizacji w latach 2022-2024 dofinansowane z Funduszy Norweskich w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
